🔤 KRİPTO TERİMLERİ REHBERİ

Terim	Açıklama
Airdrop	Belirli bir kripto cüzdana, herhangi bir ödeme talep edilmeden ücretsiz token veya coin gönderilmesidir. Genellikle pazarlama veya ödül amaçlıdır.
Altcoin	Bitcoin dışında kalan tüm kripto paralara verilen genel addır. Ethereum, Ripple, Cardano gibi projeler altcoin kategorisine girer.
ASIC (Application-Specific Integrated Circuit)	Sadece kripto madenciliği gibi özel bir iş için tasarlanmış entegre devrelerdir. Bitcoin madenciliğinde yaygın kullanılır.
ATH (All Time High)	Bir kripto paranın tarihindeki en yüksek fiyat seviyesini ifade eder.
ATL (All Time Low)	Bir kripto varlığın tarih boyunca gördüğü en düşük fiyat seviyesidir.
Address (Cüzdan Adresi)	Kripto paraların gönderildiği ve alındığı, genellikle uzun karakter dizilerinden oluşan dijital adrestir.
Algorithmic Stablecoin	Fiyat istikrarı sağlamak için algoritmalara dayalı olarak arzı otomatik ayarlanan stabil kripto para türüdür.
AML (Anti-Money Laundering)	Kara para aklamayı önlemeye yönelik düzenlemeleri kapsayan küresel yasal çerçevedir. Kripto borsalar KYC ile birlikte AML uyumu sağlar.
Arbitraj	Aynı kripto varlığın farklı piyasalarda farklı fiyatlarla işlem görmesinden yararlanarak kar elde etme stratejisidir.
API (Application Programming Interface)	Kripto borsalarının üçüncü taraf uygulamalarla veri alışverişi yapmasına imkân tanıyan programlama arabirimidir.
APR (Annual Percentage Rate)	Yıllık faiz oranını gösterir. Stake, borç verme veya DeFi projelerinde kullanılır.
APY (Annual Percentage Yield)	Bileşik faiz etkisiyle birlikte yıllık getiri oranını gösterir.
Atomic Swap	Merkeziyetsiz olarak iki farklı blokzincir arasında doğrudan kripto para takası yapılmasını sağlayan teknolojidir.

Terim	Açıklama
Bag Holder	Elindeki kripto varlığı yüksek fiyattan alıp, değer kaybetmesine rağmen satmayan yatırımcıya denir. Genellikle duygusal bağ kurma nedeniyle zararına satış yapmayan kişilerdir.
Bear Market (Ayı Piyasası)	Uzun süreli düşüş trendinde olan ve yatırımcıların olumsuz beklentilere sahip olduğu piyasa koşuludur. Fiyatların genel olarak aşağı yönlü hareket ettiği dönemdir.
Benchmark	Performans ölçümünde kullanılan kıyas değeridir. Kripto fonları genellikle BTC veya ETH performansını baz alarak ölçülür.
Bid Price	Bir kripto varlık için alıcıların ödemeye razı oldukları en yüksek fiyat teklifidir. Emir defterinde görünür.
Binance	2017 yılında kurulan, dünyanın en büyük işlem hacmine sahip kripto para borsalarından biridir. Spot, vadeli, staking ve Launchpad hizmetleri sunar.
Bitcoin (BTC)	2009 yılında Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan, ilk ve en yaygın kullanılan merkeziyetsiz dijital para birimidir.
Block	Blokzincirde yer alan, işlem verilerini içeren veri kümeleridir. Zincir içinde kronolojik sırayla birbirine bağlanırlar.
Block Explorer	Blokzincir üzerindeki tüm işlemlerin, blokların ve adreslerin halka açık şekilde görüntülenmesini sağlayan arayüzdür (örnek: Etherscan, Blockchain.com).
Block Reward	Madencilerin, yeni blok oluşturduklarında aldıkları ödüldür. Genellikle yeni yaratılan coin ve işlem ücretlerinden oluşur.
Blockchain	Kripto paraların temelini oluşturan, merkeziyetsiz, değiştirilemez ve dağıtık dijital kayıt sistemidir. Tüm işlemler bloklar halinde zincirlenir.
Bridge (Köprü)	Farklı blokzincirler arasında varlık veya veri transferi yapılmasını sağlayan sistemdir. Örnek: Ethereum ↔ BNB Chain.
Bull Market (Boğa Piyasası)	Uzun süreli yükseliş trendinde olan piyasa durumudur. Yatırımcıların iyimser beklentilerle alım yaptığı dönemleri ifade eder.
Burn (Token Yakımı)	Belirli miktarda tokenin kalıcı olarak dolaşımdan çıkarılmasıdır. Genellikle arzı azaltmak ve değer artışı sağlamak için yapılır.
Byzantine Fault Tolerance (BFT)	Merkeziyetsiz ağlarda kötü niyetli veya hatalı düğümlere rağmen sistemin çalışmaya devam etmesini sağlayan güvenlik kavramıdır.

🔤 C HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Candlestick (Mum Grafiği)	Kripto paraların fiyat hareketlerini gösteren grafik türüdür. Her mum, belirli bir zaman dilimindeki açılış, kapanış, en yüksek ve en düşük fiyatları gösterir.
Central Bank Digital Currency (CBDC)	Merkez bankaları tarafından çıkarılan, dijital formda resmi para birimleridir. Kripto paralardan farklı olarak merkezileştirilmiştir.
Centralized Exchange (CEX)	Alım-satım işlemlerinin merkezi bir otorite (şirket) tarafından yürütüldüğü kripto borsalarıdır. Örnek: Binance, Coinbase.
Circulating Supply	Halihazırda piyasada dolaşımda olan toplam coin miktarını ifade eder. Toplam arzdan farklıdır.
Cold Wallet (Soğuk Cüzdan)	İnternete bağlı olmayan, daha güvenli cüzdan türüdür. USB cihazları veya donanım cüzdanları (Ledger, Trezor) buna örnektir.
Collateral	DeFi veya borç verme platformlarında teminat olarak kullanılan kripto varlıktır. Kredi alınabilmesi için yatırılır.
Consensus Mechanism	Blokzincir ağındaki düğümlerin işlemler üzerinde uzlaşmasını sağlayan algoritmadır. Örnek: Proof of Work, Proof of Stake.
Crypto Asset	Dijital ortamda var olan ve blokzincir teknolojisiyle güvence altına alınan tüm varlıklardır. Coin ve token’ları kapsar.
Crypto Mining	Blokzincir ağına yeni bloklar ekleyerek işlem doğrulama süreci. Genellikle özel donanım ve elektrik gücü gerektirir.
Crypto Wallet	Kripto paraların saklandığı dijital cüzdandır. Özel anahtarlar içerir ve işlemlere izin verir.
Cryptography	Kripto paraların temelini oluşturan, verilerin güvenliğini şifreleme yoluyla sağlayan bilim dalıdır.
Cross-Chain	Farklı blokzincirler arasında etkileşim veya işlem yapılmasını sağlayan çözümlerdir. Köprü (bridge) altyapılarıyla çalışır.
Crowdsale	Bir projenin erken aşamasında, token’ların yatırımcılara açık şekilde satışa sunulmasıdır. ICO bunun en bilinen şeklidir.
Custodial Wallet	Cüzdan anahtarlarının bir üçüncü taraf (örneğin bir borsa) tarafından saklandığı cüzdan türüdür. Kullanıcı, tam kontrol sahibi değildir.
Cypherpunk	Dijital mahremiyeti savunan ve kriptografi temelli sistemleri destekleyen birey veya gruplardır. Bitcoin’in temelleri bu felsefeye dayanır.
CEX vs DEX	Merkezi (CEX) ve merkeziyetsiz (DEX) borsaların karşılaştırılmasıdır. CEX’ler daha hızlı işlem sunar, DEX’ler ise kontrolü kullanıcıya bırakır.

🔤 D HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
DAO (Decentralized Autonomous Organization)	Akıllı sözleşmelerle çalışan, merkeziyetsiz şekilde yönetilen ve topluluk kararlarıyla hareket eden dijital organizasyondur. Yönetişim token’larıyla oy kullanılır.
DApp (Decentralized Application)	Merkezi olmayan blokzincir altyapısı üzerinde çalışan uygulamalardır. Ethereum bu alanda en yaygın kullanılan platformdur.
Dark Web	Genellikle anonimlik sağlayan özel tarayıcılarla erişilen, geleneksel arama motorlarında indekslenmeyen internet katmanıdır. Kripto paralar burada ödeme aracı olarak kullanılabilir.
Decentralization (Merkeziyetsizlik)	Kontrolün bir otorite yerine ağın tüm katılımcılarına yayılmasıdır. Blokzincirin temel ilkelerindendir.
Decentralized Exchange (DEX)	Kullanıcıların, üçüncü taraf bir aracı olmaksızın doğrudan alım-satım yapabildiği borsalardır. Örnek: Uniswap, PancakeSwap.
Decryption (Şifre Çözme)	Şifrelenmiş verinin orijinal haline geri çevrilmesidir. Özel anahtar gerektirir. Kriptografiyle ilgilidir.
Deflationary Token	Dolaşımdaki arzı zamanla azaltılacak şekilde programlanmış token türüdür. Yakım (burn) mekanizmalarıyla değer artışı hedeflenir.
DeFi (Decentralized Finance)	Geleneksel finansal araçların, merkeziyetsiz platformlarda akıllı sözleşmelerle sunulmasıdır. Borç verme, staking, sigorta gibi hizmetler içerir.
Delegated Proof of Stake (DPoS)	Stake edilen token’larla temsilciler seçilir ve yalnızca bu temsilciler blok üretir. Daha hızlı ve enerji verimli konsensüs mekanizmasıdır.
Derivatives (Türev Ürünler)	Değerini başka bir varlıktan alan finansal ürünlerdir. Vadeli işlemler, opsiyon sözleşmeleri kripto piyasalarında da mevcuttur.
DEX Aggregator	Birden fazla DEX üzerinden en iyi fiyat ve likiditeyi bulup işlem yapan platformdur. Örnek: 1inch, Matcha.
Difficulty (Zorluk Seviyesi)	Madencilikte yeni bir blok oluşturmanın ne kadar zor olduğunu gösteren ölçüttür. Bitcoin ağı otomatik olarak ayarlar.
Digital Signature (Dijital İmza)	Özel anahtarla yapılan ve işlemin göndericiye ait olduğunu doğrulayan kriptografik imzadır. İşlemlerin güvenliğini sağlar.
Distributed Ledger (Dağıtık Defter)	Verilerin merkezi olmayan şekilde birçok düğümde tutulduğu sistemdir. Blokzincir, dağıtık defter teknolojisinin bir biçimidir.
DYOR (Do Your Own Research)	“Kendi araştırmanı yap” ifadesinin kısaltmasıdır. Yatırımcıların bilinçli karar vermesini öğütleyen temel ilkedir.
Dusting Attack	Küçük miktarlarda kripto göndererek kullanıcı adreslerini takip etmeyi amaçlayan siber saldırı türüdür.

🔤 E HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
EIP (Ethereum Improvement Proposal)	Ethereum ağına yapılması önerilen teknik iyileştirmeleri ve standartları tanımlayan teklif belgeleridir. Örnek: EIP-1559, işlem ücretlerini değiştirmiştir.
Elliptic Curve Cryptography (ECC)	Kriptografide kullanılan ve kripto para anahtarlarının oluşturulmasını sağlayan yüksek güvenlikli matematiksel yöntemdir. Bitcoin ve Ethereum’da kullanılır.
Encryption (Şifreleme)	Verilerin izinsiz erişimlere karşı korunması amacıyla karmaşık algoritmalarla kodlanmasıdır. Kriptografi biliminin temelidir.
ERC-20	Ethereum ağında standart token oluşturma protokolüdür. Tüm ERC-20 token’ları aynı kurallara uyar, bu da cüzdan ve borsalarla uyum sağlar.
ERC-721	Ethereum üzerinde benzersiz (non-fungible) token’ların (NFT) oluşturulmasını sağlayan protokoldür. Her token tektir ve takas edilemez.
ERC-1155	Hem fungible (değiştirilebilir) hem de non-fungible (değiştirilemez) token’ları tek akıllı sözleşmeyle yönetmeye yarayan standarttır. Oyun içi varlıklar için idealdir.
Ethereum (ETH)	Vitalik Buterin tarafından geliştirilen, akıllı sözleşmelerin çalıştığı ilk blokzincirdir. Kripto ekosisteminde en çok kullanılan ikinci ağdır.
Ethereum Virtual Machine (EVM)	Ethereum ağında çalışan akıllı sözleşmelerin yürütüldüğü sanal makinedir. Tüm işlemler burada hesaplanır.
Exchange (Borsa)	Kripto para alım-satımının yapıldığı dijital platformlardır. Merkezi (CEX) ve merkeziyetsiz (DEX) olarak ikiye ayrılır.
Extended Public Key (xPub)	Aynı cüzdanın birçok adresini türetebilen, yalnızca okunabilir ve para harcamaya izin vermeyen genel anahtar sistemidir. Özellikle donanım cüzdanlarda kullanılır.
Exit Scam	Proje geliştiricilerinin topladıkları fonlarla kaybolarak yatırımcıları dolandırmasıdır. ICO ve rug pull vakalarında sıkça görülür.
Epoch	Proof of Stake sistemlerinde doğrulayıcıların seçildiği ve blokların üretildiği belirli zaman aralığıdır. Örnek: Cardano’da her epoch yaklaşık 5 gündür.

🔤 F HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Faucet	Kullanıcılara küçük miktarlarda ücretsiz kripto para dağıtan platformlardır. Genellikle eğitim ve pazarlama amacıyla kullanılır.
Fiat Para	Hükümetler tarafından çıkarılan, fiziksel ya da dijital olarak kullanılan resmi para birimidir. Örnek: Türk Lirası, Dolar, Euro. Kripto paraların karşıtı kabul edilir.
Finality	Bir işlemin blokzincir üzerinde kalıcı ve geri alınamaz hale gelme durumudur. Farklı blokzincirlerde farklı finality süreleri vardır.
Flash Loan	Teminatsız olarak alınabilen DeFi kredileridir. Aynı işlem bloğu içinde alınıp geri ödenmelidir. Fırsatçılık ve arbitraj işlemlerinde kullanılır.
Flippening	Ethereum’un piyasa değeri bakımından Bitcoin’i geçmesi olasılığına verilen isimdir. Tarihsel olarak henüz gerçekleşmemiştir.
Fork	Blokzincirin yazılımında yapılan değişiklik sonucu ağın ikiye ayrılmasıdır. Sert çatallanma (hard fork) ve yumuşak çatallanma (soft fork) olarak ikiye ayrılır. Örnek: Bitcoin → Bitcoin Cash.
FOMO (Fear of Missing Out)	Yatırım fırsatını kaçırma korkusu nedeniyle, bilinçsizce ve aceleyle alım yapma davranışıdır. Kripto piyasalarında duygusal kararların temel nedenidir.
FRAUD PROOF	Özellikle optimistic rollup sistemlerinde kullanılan, işlemlerin geçerliliğini doğrulamak için tasarlanmış mekanizmadır.
Frictionless Yield	Kullanıcının herhangi bir işlem yapmasına gerek kalmadan otomatik olarak getirilerin yansıtıldığı token sistemidir.
Frontrunning	Henüz gerçekleşmemiş bir işlemi öngörerek, kendi işlemini öne alıp avantaj sağlama stratejisidir. Özellikle DeFi DEX’lerde problem yaratır.
FUD (Fear, Uncertainty, Doubt)	Korku, belirsizlik ve şüphe yaymak için yapılan manipülasyonlardır. Yatırımcı psikolojisini bozmak amacıyla kullanılır.
Full Node	Blokzincirin tüm geçmiş verilerini saklayan ve doğrulama yapan düğüm (node) türüdür. Ağ güvenliği için kritik önemdedir.
Fundamental Analysis (Temel Analiz)	Bir kripto varlığın değerini; proje ekibi, kullanım alanı, yol haritası, teknik gelişmeler gibi temel unsurlarla değerlendirme yöntemidir.
Fungible Token	Her biri birbirinin aynısı olan, değiştirilebilir kripto varlıklardır. Örnek: Bitcoin, Ethereum. (NFT’lerin tersidir.)

🔤 G HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Gas	Ethereum gibi blokzincirlerde işlemlerin gerçekleştirilmesi için ödenen işlem ücretidir. Akıllı sözleşmelerin çalışması için gerekli hesaplama gücünü temsil eder.
Gas Fee (İşlem Ücreti)	Blokzincir ağı üzerinde yapılan her işlem için ödenen ücret. İşlemin karmaşıklığı ve ağın yoğunluğuna göre değişir. ETH ile ödenir.
Gas Limit	Bir işlemi gerçekleştirmek için ayrılan maksimum gas miktarıdır. Yetersiz gas limitli işlemler başarısız olur. Fazla belirlenirse kalan iade edilir.
Genesis Block	Her blokzincirin ilk bloğudur. Bitcoin’de 3 Ocak 2009 tarihinde Satoshi Nakamoto tarafından kazılmıştır.
Governance Token	Projelerde karar alma süreçlerine katılım sağlayan oylama token’ıdır. Sahipleri, protokol değişiklikleri gibi konularda oy kullanabilir.
Gwei	Ethereum ağında kullanılan gas ücretlerinin ölçü birimidir. 1 ETH = 1.000.000.000 Gwei (1 milyar). Küçük işlemler için kullanılır.
GPU Mining	Ekran kartı (GPU) kullanılarak yapılan kripto para madenciliğidir. Özellikle Ethereum ve benzeri algoritmalarda tercih edilir.
Group Mining (Havuz Madenciliği)	Bireysel madencilerin işlem gücünü bir araya getirerek daha sık blok bulmalarını sağlayan sistemdir. Ödüller orantılı olarak dağıtılır.
Gas War	Blokzincir üzerinde sınırlı kaynaklar (örneğin NFT mint’leri) için kullanıcıların gas ücretlerini artırarak birbirine karşı yarıştığı durumdur.

🔤 H HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Halving (Yarılanma)	Madencilik ödüllerinin belirli blok aralıklarında %50 azaltılmasıdır. Bitcoin’de her 210.000 blokta bir olur (~4 yılda bir). Arzın azalması, fiyat üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturabilir.
Hard Cap	Bir ICO veya token satışında toplanabilecek maksimum fon miktarıdır. Bu limite ulaşıldığında satış sona erer.
Hard Fork	Blokzincirde geriye dönük uyumluluğu bozan bir protokol değişikliğidir. Ağ ikiye ayrılabilir. Örnek: Ethereum – Ethereum Classic ayrılığı.
Hardware Wallet (Donanım Cüzdanı)	Kripto varlıkların özel anahtarlarını çevrimdışı bir cihazda saklayan güvenli cüzdan türüdür. Örnek: Ledger, Trezor.
Hash	Girdi verisinin sabit uzunlukta ve benzersiz bir çıktı haline getirilmesidir. SHA-256, Bitcoin’in kullandığı hash algoritmasıdır.
Hash Rate	Bir madencilik cihazının saniyede gerçekleştirdiği hash (şifreleme) işlemi sayısıdır. Ağ güvenliği açısından önemli bir ölçüttür.
HODL	“Hold” kelimesinin yanlış yazımından doğan ve “satmadan uzun vadeli tut” anlamına gelen kripto yatırım stratejisidir.
Hot Wallet (Sıcak Cüzdan)	İnternete bağlı cüzdan türüdür. Kullanımı kolaydır ancak güvenlik riski daha yüksektir. Borsalar ve mobil cüzdanlar buna örnektir.
Hybrid Exchange	Merkezi (CEX) ve merkeziyetsiz (DEX) özellikleri birleştiren borsa modelidir. Hem likidite hem de kontrol avantajı sunar.
Hyperledger	IBM tarafından desteklenen, kurumsal kullanım için geliştirilen açık kaynaklı blokzincir teknolojisi çatısıdır. Akıllı sözleşmeler ve özel ağlar sunar.

🔤 I HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
ICO (Initial Coin Offering)	Bir kripto projesinin ilk aşamada fon toplamak için token satışına çıkmasıdır. Hisse senedi arzına (IPO) benzer. Düzenlemelere tabi olabilir.
IEO (Initial Exchange Offering)	ICO’nun borsa destekli versiyonudur. Token satışı bir kripto borsası üzerinden yapılır ve genellikle daha güvenilir kabul edilir.
IFO (Initial Farm Offering)	DeFi projelerinde, yeni token’ların likidite sağlayarak ön satışa çıkartılmasıdır. PancakeSwap gibi platformlarda kullanılır.
IGP (Inter-Blockchain Governance Protocol)	Farklı blokzincirler arasında yönetişim kararlarının entegre şekilde uygulanmasını sağlayan yapıdır. Gelişmekte olan bir alandır.
Immutable	Blokzincir üzerine yazılan verilerin değiştirilemez ve geri alınamaz olmasını ifade eder. Güvenilirlik ve şeffaflık sağlar.
Impermanent Loss	DeFi’de likidite sağlayanların, fiyat dalgalanmaları nedeniyle token tutmaya kıyasla zarar yaşaması durumudur. Özellikle çift taraflı havuzlarda görülür.
Index Token	Birden fazla kripto varlığı temsilen oluşturulmuş, çeşitlendirilmiş yatırım ürünüdür. Örnek: DeFi Pulse Index (DPI).
Interoperability (Birlikte Çalışabilirlik)	Farklı blokzincirlerin birbirleriyle veri ve varlık alışverişi yapabilme kabiliyetidir. Örnek: Polkadot, Cosmos.
IPFS (InterPlanetary File System)	Merkeziyetsiz dosya depolama sistemidir. NFT’lerde medya dosyaları IPFS üzerinde saklanabilir.
Isolation Mode (İzole Mod)	Marjin işlemlerinde, her pozisyonun ayrı teminatla yönetilmesini sağlayan moddur. Riskin diğer pozisyonlara yayılmasını engeller.

🔤 J HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
JavaScript Smart Contracts	Özellikle yeni nesil blokzincir platformlarında kullanılan, JavaScript diliyle yazılan akıllı sözleşmelerdir. Geleneksel Solidity yerine alternatif olarak geliştirilmektedir.
JOMO (Joy of Missing Out)	FOMO’nun zıttı olarak, piyasadaki aşırı volatilite veya manipülasyonlardan uzak durmanın verdiği iç huzuru ve mutluluğu temsil eder. Bilinçli yatırımcı psikolojisini ifade eder.
Joule	Kripto madenciliği bağlamında nadiren kullanılan birimdir. Elektrik tüketimi ölçümlerinde enerji verimliliği tartışmalarında geçebilir.
Jupiter Aggregator	Solana ağında çalışan, DEX’ler arası en iyi fiyatı sağlayan merkeziyetsiz işlem yönlendirme protokolüdür. Solana kullanıcıları arasında popülerdir.
Jailing (Ceza Süreci – PoS)	Proof of Stake sistemlerinde, kötü niyetli veya hatalı davranan doğrulayıcıların geçici olarak doğrulama haklarının elinden alınmasıdır. Özellikle Cosmos SDK gibi sistemlerde görülür.

🔤 K HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Kademeli Emir	Alım veya satım işlemlerinin belirli fiyat aralıklarına bölünerek yapılmasıdır. Emir defterinde derinlik yaratır ve volatiliteyi azaltabilir.
Kaldıraç (Leverage)	Yatırımcının sahip olduğundan daha büyük pozisyonlar açmasına olanak tanıyan borçlanma sistemidir. 1x ila 100x gibi oranlarla sunulur. Yüksek risk içerir.
Kanıtlanabilirlik (Verifiability)	Blokzincir üzerindeki işlemlerin herkes tarafından doğrulanabilir olmasıdır. Şeffaflık ve güven unsurudur.
Kapasite (Throughput)	Blokzincirin bir saniyede işleyebileceği işlem sayısını ifade eder. TPS (Transactions Per Second) ile ölçülür.
KAP (Kamuyu Aydınlatma Platformu)	Türkiye’de halka açık şirketlerin ve yatırım fonlarının bilgi paylaştığı platformdur. Kripto borsaları SPK’ya tabi olursa burada yer alabilir.
Katman 0 (Layer 0)	Farklı blokzincirlerin birlikte çalışmasını sağlayan temel altyapıdır. Örnek: Polkadot, Cosmos.
Katman 1 (Layer 1)	Ana blokzincir ağıdır. Bitcoin, Ethereum, Solana gibi projelerin çekirdek zincirleri bu katmandır.
Katman 2 (Layer 2)	Layer 1 blokzincirlerinin üzerine inşa edilen ve ölçeklenebilirliği artıran çözümlerdir. Örnek: Arbitrum, Optimism.
Kayıt Defteri (Ledger)	Tüm işlemlerin tutulduğu dijital defterdir. Dağıtık defter (DLT) yapısında herkes tarafından erişilebilir haldedir.
Kayıp Anahtar (Lost Key)	Cüzdanın özel anahtarının kaybolması durumudur. Bu durumda varlıklara erişim tamamen imkansız hale gelir.
Kendi Kendine Gözetim (Self-Custody)	Kripto varlıkların özel anahtarlarının kullanıcıda kalması, herhangi bir üçüncü tarafın kontrol etmemesidir. Donanım cüzdanlarla sağlanır.
Kimlik Doğrulama (KYC)	“Know Your Customer” yani “Müşterini Tanı” prosedürüdür. Borsalar ve finansal kurumlar, kullanıcıların kimlik bilgilerini doğrular.
Kilitlenme Süresi (Lock-up Period)	Token’ların veya yatırımların belirli bir süre boyunca transfer edilememesi durumudur. ICO, staking veya airdrop’larda uygulanabilir.
Kırmızı Mum	Mum grafiğinde fiyatın açılış değerinden daha düşük kapanış yaptığını gösteren düşüş yönlü mum çubuğudur.
Kriptografi	Verilerin şifrelenmesi ve güvenli biçimde saklanması/aktarılmasını sağlayan matematiksel tekniktir. Kripto para sistemlerinin temelidir.
Kripto Para	Kriptografi ve blokzincir teknolojisiyle çalışan, merkeziyetsiz dijital para birimidir. Bitcoin, Ethereum gibi örnekleri vardır.
Kur Riski	Kripto varlıkların döviz karşısındaki değer değişiminden kaynaklı zarara uğrama ihtimalidir. Özellikle stablecoin’ler dışındaki varlıklar için geçerlidir.

🔤 L HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Lambo (Lamborghini)	Kripto yatırımcılarının büyük kazanç hayallerini ifade etmek için kullandığı sembolik ifadedir. “Ne zaman Lambo?” sıkça duyulan bir ifadedir.
Layer 1 (Katman 1)	Ana blokzincir ağıdır. Bitcoin, Ethereum, Solana gibi projelerin temel protokol seviyesini ifade eder.
Layer 2 (Katman 2)	Layer 1’in üzerinde çalışan, işlem kapasitesini artıran ve ücretleri azaltan ölçeklenebilirlik çözümleridir. Örnek: Arbitrum, Polygon.
Ledger (Kayıt Defteri)	Blokzincir üzerindeki tüm işlemleri kayıt altına alan dijital defterdir. Aynı zamanda popüler bir donanım cüzdan markasıdır.
Leverage (Kaldıraç)	Kullanıcının sahip olduğundan daha büyük pozisyonlar açabilmesini sağlayan borçlanma sistemidir. 5x, 10x, 100x gibi oranlarla ifade edilir.
Liquidity (Likidite)	Bir varlığın hızlı ve değer kaybı yaşamadan alınıp satılabilme kapasitesidir. Likidite yüksekse işlem kolay ve düşük spread ile gerçekleşir.
Liquidity Mining	Kullanıcıların DeFi protokollerine likidite sağlayarak karşılığında ödül token kazandığı süreçtir.
Liquidity Pool (Likidite Havuzu)	DeFi protokollerinde kullanıcıların token çiftlerini yatırarak oluşturduğu havuzdur. Alım-satım işlemleri bu havuzdan gerçekleşir.
Litecoin (LTC)	Bitcoin’e alternatif olarak geliştirilen ve daha hızlı blok süresi ve farklı algoritma (Scrypt) kullanan bir kripto paradır. “Gümüş, Bitcoin ise altın” benzetmesi yapılır.
Limit Order (Limit Emir)	Belirli bir fiyat üzerinden alım ya da satım yapılmasını sağlayan emir türüdür. Piyasa fiyatı ulaşana kadar pasif kalır.
Liquidity Crisis (Likidite Krizi)	Yeterli alım-satım hacminin olmaması nedeniyle işlemlerin zor veya zararına gerçekleşmesidir. Küçük projelerde daha yaygındır.
Liveness (Canlılık)	Blokzincir ağının işlemleri kesintisiz işleme yeteneğini ifade eder. Güvenlik ile birlikte değerlendirilen bir protokol özelliğidir.
LTV (Loan-to-Value)	Borç verilen sistemlerde, alınan kredi miktarının teminat varlığına oranıdır. DeFi’de risk yönetimi için temel ölçüttür. Örnek: %70 LTV.

🔤 M HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Mainnet (Ana Ağ)	Bir blokzincir projesinin test sürecinden çıkarak kendi ağında resmi olarak çalışmaya başladığı versiyonudur. Gerçek işlemler burada gerçekleşir.
Margin Trading (Marjin İşlemleri)	Borç alınan fonlarla daha büyük pozisyonlar açmayı sağlayan işlemlerdir. Kâr kadar zarar riski de büyüktür.
Market Order (Piyasa Emri)	Anlık olarak piyasada mevcut en iyi fiyattan alım veya satım yapmak için verilen emir türüdür. Hızlı işlem önceliklidir.
Market Cap (Piyasa Değeri)	Bir kripto varlığın toplam arzının güncel fiyatla çarpılmasıyla elde edilen değerdir. Genellikle sıralama kriteridir.
Max Supply (Maksimum Arz)	Bir kripto varlığın üretilebilecek en yüksek toplam arz miktarıdır. Bitcoin’in max supply’ı 21 milyon adettir.
Merkle Tree	Blokzincirlerde işlem verilerinin daha hızlı ve güvenli doğrulanması için kullanılan, dallanmış şifreleme yapısıdır.
Metamask	Ethereum ve uyumlu ağlar için geliştirilen, tarayıcı uzantısı olarak çalışan popüler bir dijital cüzdan uygulamasıdır. DApp’lerle kolay entegrasyon sağlar.
Metaverse	Sanal dünyaların birleştiği, avatarlarla temsil edilen dijital evrenlerdir. Kripto paralar ve NFT’ler bu evrende ekonomik sistem oluşturur.
MEV (Miner Extractable Value / Maximal Extractable Value)	Madencilerin veya doğrulayıcıların bloklara işlemleri dahil etme sırasını değiştirerek elde ettikleri ekstra gelir potansiyelidir. Özellikle Ethereum’da tartışmalıdır.
Mining (Madencilik)	Blokzincir ağına yeni bloklar eklemek ve işlemleri doğrulamak için yapılan hesaplama işlemidir. Ödül olarak coin elde edilir.
Miner (Madenci)	Blokzincir ağında işlem doğrulayan ve blok oluşturan kişi veya cihazdır. Bitcoin gibi PoW sistemlerinde önemli rol oynar.
Mnemonic Phrase (Anımsatıcı Kelime Dizisi)	Cüzdan yedeklemesi için kullanılan genellikle 12 veya 24 kelimelik güvenlik dizisidir. Özel anahtarı temsil eder.
Moon	Bir kripto varlığın fiyatının aşırı derecede yükselmesini (adeta “aya fırlamasını”) ifade eden jargon terimidir. “To the moon!” olarak da kullanılır.
Multisig (Çoklu İmza)	Bir kripto cüzdanın işlemleri onaylaması için birden fazla kişinin imzasını zorunlu kılan güvenlik yöntemidir. DAO ve kurumsal işlemlerde tercih edilir.
Minting (Basım / Üretim)	Yeni token ya da NFT oluşturma sürecidir. Özellikle NFT koleksiyonlarında her kullanıcı kendine ait yeni varlık basabilir.
Mempool (Memory Pool)	Henüz onaylanmamış işlemlerin geçici olarak bekletildiği blokzincir belleğidir. Yoğunlukta gecikmelere neden olabilir.

🔤 N HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Node (Düğüm)	Blokzincir ağına katılan ve ağdaki işlemleri doğrulayan, blokları depolayan bilgisayar veya cihazdır. Tam düğümler, tüm zinciri saklar.
Network (Ağ)	Blokzinciri oluşturan düğümlerden (nodes) meydana gelen sistemdir. Her ağ kendi protokolüne göre çalışır.
NFT (Non-Fungible Token)	Eşi benzeri olmayan, dijital olarak benzersizliği kanıtlanan varlıkları temsil eden token’lara verilen isimdir. Sanat, koleksiyon, oyun varlıkları bu kapsamdadır.
Nonce	Blokzincirde hash üretiminde kullanılan ve sadece bir kez kullanılan sayı. Özellikle PoW sisteminde, geçerli blok hash’i bulmak için kullanılır.
Network Congestion (Ağ Tıkanıklığı)	Blokzincir ağı çok yoğun olduğunda işlemlerin gecikmesi veya ücretlerin artması durumudur. Özellikle Ethereum gibi yoğun kullanılan ağlarda görülür.
Nakamoto Consensus	Bitcoin’in temelini oluşturan, Proof of Work ve zincir uzatma ilkesine dayanan konsensüs modelidir. Adını kurucusu Satoshi Nakamoto’dan alır.
NFA (Not Financial Advice)	“Bu bir yatırım tavsiyesi değildir” anlamına gelir. Sosyal medya ve forumlarda sorumluluk reddi olarak sıkça kullanılır.
Native Token	Belirli bir blokzincirin kendi ana token’ıdır. Örnek: Ethereum ağı için ETH, Solana için SOL, Avalanche için AVAX.
NFT Marketplace	NFT’lerin alınıp satıldığı dijital pazarlardır. Örnek: OpenSea, Blur, Rarible. Genellikle akıllı sözleşmelerle çalışır.
Network Fee (Ağ Ücreti)	Kripto işlemlerinin blokzincire yazılabilmesi için madencilere veya doğrulayıcılara ödenen işlem ücretidir.
Node Operator	Bir blokzincirde düğüm işleten kişi veya kurumdur. Doğrulama, veri aktarımı ve güvenlik için kritik rol oynar.
NIST (National Institute of Standards and Technology)	ABD merkezli, şifreleme ve dijital güvenlik standartlarını belirleyen kurumdur. Kriptografi algoritmalarının güvenliğinde referans alınır.

🔤 O HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Off-Chain	Blokzincir dışında gerçekleşen işlemler veya veriler anlamına gelir. Daha düşük maliyetli ve hızlı işlemler sağlar. Örnek: Merkezi borsa transferleri.
On-Chain	Doğrudan blokzincir üzerinde gerçekleşen işlemlerdir. Bu işlemler şeffaf, kalıcı ve herkes tarafından doğrulanabilir.
On-Chain Data	Zincir üzerindeki işlem, cüzdan, akıllı sözleşme gibi verileri ifade eder. Analitik araçlarla yatırım kararlarında kullanılır.
OpenSea	NFT’lerin alım satımı için en popüler pazar yerlerinden biridir. Ethereum ve Polygon ağlarında çalışır.
Oracle	Blokzincir dışındaki (off-chain) verileri akıllı sözleşmelere güvenli biçimde aktaran servislerdir. Örnek: Chainlink, Band Protocol.
Order Book (Emir Defteri)	Alım ve satım emirlerinin listelendiği defterdir. Borsalarda arz-talep dengesini gösterir.
Orphan Block (Yetim Blok)	Aynı anda oluşturulan iki bloktan ağın kabul etmediği bloktur. Ağın uzlaşma sürecinde kaybedilen blokları ifade eder.
OTC (Over-the-Counter)	Borsa dışı, doğrudan alıcı ve satıcı arasında yapılan büyük hacimli işlemlerdir. Genellikle kurumsal yatırımcılar tarafından tercih edilir.
Optimistic Rollup	Ethereum gibi ana zincirlerin yükünü azaltmak için geliştirilen Layer 2 çözümüdür. İşlemler varsayılan olarak doğru kabul edilir, itiraz süresi tanınır.
Output	Kripto işleminde, gönderilen fonun varış adreslerini ifade eder. Bitcoin’de birden fazla output olabilir.
Ouroboros	Cardano blokzincirinde kullanılan Proof of Stake (PoS) algoritmasının adıdır. Güvenli, enerji verimli ve akademik olarak kanıtlanmış bir sistemdir.

🔤 P HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Paper Wallet	Kripto cüzdanların özel ve genel anahtarlarının bir kağıda yazdırılarak fiziksel olarak saklanmasıdır. Çevrimdışı olduğu için güvenlidir ancak kaybolma riski taşır.
Peer-to-Peer (P2P)	Aracısız şekilde iki kullanıcı arasında doğrudan işlem yapılmasıdır. Blokzincirin temel ilkelerinden biridir.
Pegged Token	Değeri başka bir varlığa sabitlenmiş kripto paradır. Örnek: USDT (dolar sabitli stablecoin), WBTC (Bitcoin sabitli ERC-20 token).
Permissioned Blockchain	Erişimi sınırlı, yalnızca belirli kullanıcıların işlem yapabildiği özel blokzincirdir. Kurumsal çözümlerde tercih edilir.
Permissionless Blockchain	Herkesin katılabildiği, açık kaynaklı, merkeziyetsiz blokzincir ağıdır. Bitcoin ve Ethereum buna örnektir.
PoA (Proof of Authority)	Doğrulayıcıların kimliklerine güvenilen, izinli blokzincirlerde kullanılan bir konsensüs algoritmasıdır. Daha hızlı ama daha merkezidir.
PoS (Proof of Stake)	Madencilik yerine token’ların stake edilerek doğrulayıcı olunmasını sağlayan konsensüs modelidir. Enerji verimlidir.
PoW (Proof of Work)	Karmaşık hesaplamalar yaparak yeni blok üretmeyi esas alan sistemdir. Bitcoin ve Litecoin gibi ağlarda kullanılır.
Private Key (Özel Anahtar)	Kripto varlıkların harcanmasını ve yönetilmesini sağlayan gizli şifre dizisidir. Kaybedilirse varlıklara erişilemez.
Public Key (Genel Anahtar)	Cüzdan adreslerinin temelini oluşturan, işlemleri doğrulamaya yarayan açık anahtardır. Başkalarıyla paylaşılabilir.
Pump and Dump	Bir kripto varlığın fiyatının yapay olarak artırılıp (pump), sonrasında toplu satışlarla fiyatın çökertilmesi (dump) yöntemidir. Piyasa manipülasyonu sayılır.
Protocol	Blokzincir sistemlerinin nasıl işleyeceğini belirleyen yazılım kurallar bütünüdür. Örnek: Ethereum protokolü.
Public Blockchain	Herkesin erişip işlem yapabildiği, merkeziyetsiz, şeffaf blokzincir ağıdır. Bitcoin bu türdedir.
Pseudonymous	İşlemlerin gerçek kimlik yerine cüzdan adresleriyle yapılmasıdır. Tam anonimlik değildir, ama doğrudan kimlik içermez.
Parachain	Polkadot ağına bağlı, bağımsız blokzincirlerdir. Kendi token’ına sahip olabilir ve ana zincirle veri alışverişi yapabilir.
Payment Channel (Ödeme Kanalı)	İki taraf arasında zincir dışı (off-chain) ödeme yapmayı sağlayan, daha hızlı ve ucuz mikro işlemler için kullanılan yöntemdir. Lightning Network buna örnektir.
Portfolio Tracker	Yatırımcıların kripto varlıklarını bir arada izlemelerini sağlayan yazılımdır. CoinStats, Delta gibi uygulamalar örnektir.
Protocol Layer	Blokzincir ağlarının katmanlı mimarisinde temel işlevlerin tanımlandığı altyapı seviyesidir. Layer 0, Layer 1, Layer 2 gibi.

🔤 Q HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Quantum Computing (Kuantum Bilgi İşlem)	Kuantum bilgisayarların klasik bilgisayarların ötesinde işlem gücüyle, kriptografik algoritmaları kırabilme potansiyelini ifade eder. Blokzincir güvenliği açısından gelecek için risk teşkil eder.
QRL (Quantum Resistant Ledger)	Kuantum bilgisayarların saldırılarına karşı dirençli olacak şekilde tasarlanmış ilk blokzincir projelerinden biridir. XMSS (Extended Merkle Signature Scheme) kullanır.
Quorum	Ethereum tabanlı, kurumsal düzeyde izinli (permissioned) blokzincir çözümüdür. JPMorgan tarafından geliştirilmiştir. Gizlilik, hız ve ölçeklenebilirlik sunar.
QR Code (Karekod)	Kripto cüzdan adreslerinin, ödeme bilgilerinin veya NFT bağlantılarının kolayca taranarak aktarılmasını sağlayan iki boyutlu barkodlardır. Mobil cüzdanlarla sık kullanılır.
QuickSwap	Polygon (MATIC) ağı üzerinde çalışan, Uniswap altyapısını kullanan bir DEX’tir. Hızlı işlem ve düşük gas ücreti avantajı sunar.

🔤 R HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Rug Pull	Geliştiricilerin yatırımcı fonlarını toplayarak projeyi terk etmesiyle gerçekleşen dolandırıcılık yöntemidir. DeFi ve NFT projelerinde sık görülür.
RPC (Remote Procedure Call)	Blokzincir düğümleriyle uygulamaların uzaktan iletişim kurmasını sağlayan arayüzdür. Cüzdan uygulamaları, veri sorguları için RPC kullanır.
Return on Investment (ROI)	Yatırımın kârlılığını gösteren ölçüdür. Yüzde olarak hesaplanır: (Net kazanç / Maliyet) x 100.
Rekt	“Wrecked” (paramparça) kelimesinden gelir. Büyük zarar etmiş yatırımcılar için kullanılan jargon ifadesidir.
Relay Chain	Polkadot gibi çok zincirli yapılarda, farklı parachain’leri birbirine bağlayan ana zincirdir. Güvenlik ve koordinasyon sağlar.
Reserve Currency	Stabil coin’lerin değerini korumak için arkasında tutulan varlık veya para birimi. Örnek: USDC’nin rezervi ABD dolarıdır.
Restaking	Halihazırda stake edilmiş token’ların başka bir ağ veya uygulama üzerinde ek kazanç için yeniden stake edilmesidir. EigenLayer ile popüler hale gelmiştir.
Reverse ICO	Halihazırda aktif bir şirketin, yeni bir token çıkararak veya mevcut hizmetini tokenleştirerek fon toplamasıdır. Geleneksel ICO’nun tersidir.
Risk Management (Risk Yönetimi)	Yatırımlarda olası zararları sınırlamak için kullanılan strateji ve araçlar bütünü. Stop-loss, portföy çeşitlendirme örneklerdir.
Rollup	Layer 2 çözümüdür. İşlemleri zincir dışında gruplar, sonra tek işlem olarak Layer 1’e gönderir. Daha ucuz ve hızlı işlem sunar.
Roadmap	Kripto projelerinin teknik, pazarlama ve topluluk gelişimini zamana bağlı olarak gösteren stratejik planlama çizelgesidir.
Regulation (Düzenleme)	Devlet kurumlarının kripto piyasalarına yönelik yasal çerçeveleridir. SPK, SEC gibi otoriteler tarafından sağlanır.
Reorg (Reorganization)	Blokzincirde geçici olarak iki farklı zincir oluştuğunda, ağın geçerli olanı kabul ederek diğerini iptal etmesi sürecidir. Genellikle “chain reorg” olarak anılır.

🔤 S HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Satoshi	Bitcoin’in en küçük birimidir. 1 BTC = 100.000.000 Satoshi. Ayrıca Bitcoin’in mucidi Satoshi Nakamoto’nun adıdır.
Satoshi Nakamoto	Bitcoin’in yaratıcısı olan, kimliği bilinmeyen kişi veya grup. 2008’de Bitcoin whitepaper’ını yayımlamış, 2009’da ağı başlatmıştır.
Scalability (Ölçeklenebilirlik)	Blokzincir ağlarının daha fazla işlem yapabilme kapasitesidir. Ethereum’un ölçeklenebilirlik sorunları, Layer 2 çözümlerini doğurmuştur.
Security Token	Menkul kıymet özellikleri taşıyan ve düzenleyici kurallara tabi olan token’lardır. Temettü, oy hakkı gibi finansal haklar sağlayabilir.
Seed Phrase (Tohum Cümlesi)	Cüzdanın yedeğini almak için kullanılan 12 veya 24 kelimelik ifade. Özel anahtar üretimini sağlar, çok iyi korunmalıdır.
Sharding	Blokzincirin daha küçük parçalara (shard) ayrılarak işlem kapasitesinin artırılması tekniğidir. Ethereum 2.0 için planlanan çözümlerden biridir.
Shitcoin	Gerçek bir proje veya kullanım amacı olmayan, genellikle spekülasyon amacıyla üretilmiş kalitesiz kripto paralara verilen aşağılayıcı terimdir.
Sidechain	Ana zincire bağlı, bağımsız bir blokzincir ağıdır. Kendi kurallarına sahip olabilir. Ana zincirle varlık aktarımı yapılabilir.
Slippage	Emir verilen fiyat ile gerçekleşen fiyat arasındaki farktır. Düşük likidite ve yüksek volatilite dönemlerinde artar.
Smart Contract (Akıllı Sözleşme)	Belirli kurallara göre otomatik çalışan, blokzincir üzerinde depolanan dijital sözleşmelerdir. İnsan müdahalesi gerekmeden işlem yapılmasını sağlar.
Snapshot	Belirli bir anda blokzincir verisinin (örneğin cüzdan bakiyelerinin) kaydının alınmasıdır. Airdrop, fork gibi olaylarda kullanılır.
Soft Fork	Blokzincir protokolünde geriye dönük uyumlu değişikliktir. Ağın bölünmesine yol açmadan yeni kurallar uygulanabilir.
Solidity	Ethereum’da akıllı sözleşme geliştirmek için kullanılan programlama dilidir. C benzeri sözdizimine sahiptir.
Stablecoin	Değeri genellikle fiat paraya (örneğin USD) sabitlenmiş, volatilitesi düşük kripto paralardır. USDT, USDC, BUSD örneklerdir.
Staking	Belirli miktarda token’ı ağda kilitleyerek, işlemleri doğrulama ve ödül kazanma sürecidir. Proof of Stake sisteminde çalışır.
Staking Pool	Birden fazla kullanıcının token’larını bir araya getirerek ortak doğrulayıcı olarak staking yaptığı sistemdir. Küçük yatırımcılar için idealdir.
Stop Loss	Zararı sınırlandırmak için belirlenen fiyatta pozisyonu otomatik kapatan emir türüdür. Risk yönetimi için önemlidir.
Supply (Arz)	Bir kripto paranın dolaşımda olan (circulating), maksimum (max) ve toplam (total) arzını ifade eden kavramdır.
Swap	Bir token’ı başka bir token ile değiştirme işlemidir. DEX’lerde (örneğin Uniswap) yaygındır.
Synthetic Assets	Gerçek dünya varlıklarının dijital temsilleridir. Synthetix gibi platformlar bu varlıkları blokzincir üzerinde üretir.
Sybil Attack	Bir saldırganın aynı anda birçok sahte kimlikle ağda işlem yaparak sistemi manipüle etmeye çalıştığı siber saldırı türüdür.
Slashing	Proof of Stake ağlarında doğrulayıcıların kötü niyetli davranışları sonucu stake’lerinin bir kısmının kesilmesi cezasıdır.

🔤 T HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Taker	Bir borsada mevcut emirleri alan kullanıcıdır. Taker işlemleri genellikle piyasa emri ile gerçekleşir ve daha yüksek işlem ücreti öder.
Taproot	Bitcoin için 2021’de gelen bir protokol yükseltmesidir. Gizlilik, ölçeklenebilirlik ve akıllı sözleşme kapasitesini artırır.
Testnet	Blokzincir projelerinin ana ağdan (mainnet) önce deneme amaçlı kullandıkları, sahte coinlerle çalışan test ağıdır. Geliştiriciler için güvenli alan sağlar.
Ticker	Bir kripto varlığın kısa kodudur. Örnek: BTC, ETH, XRP. Borsa ve grafik platformlarında tanımlama için kullanılır.
Token	Blokzincir üzerinde oluşturulan dijital varlıklardır. Genellikle bir platformun üzerinde çalışır. Örnek: ERC-20 token’ları. Coin’lerden farkı, kendi zincirleri yoktur.
Tokenomics	Bir token’ın arz, dağıtım, kullanım alanı, yakım ve teşvik mekanizmalarını kapsayan ekonomik yapısıdır. Yatırımcı değerlendirmesinde kritiktir.
Total Supply (Toplam Arz)	Şu ana kadar oluşturulmuş toplam token miktarıdır. Max supply’dan farklıdır çünkü bazı token’lar henüz dolaşımda olmayabilir.
TPS (Transactions Per Second)	Bir blokzincirin saniyede gerçekleştirebildiği işlem sayısıdır. Ethereum’un TPS değeri 15 civarındayken Solana’da bu sayı binlercedir.
Trade Volume (İşlem Hacmi)	Belirli bir zaman diliminde gerçekleşen toplam alım-satım miktarıdır. Borsaların ve coin’lerin likidite göstergesidir.
Trading Bot	Alım-satım işlemlerini otomatikleştiren yazılım sistemidir. Genellikle teknik analiz stratejilerine dayanarak hareket eder.
TVL (Total Value Locked)	DeFi protokollerinde stake edilmiş veya kilitlenmiş toplam varlık değeridir. Ekosistemin büyüklüğünü ölçmekte kullanılır.
Turing Complete	Bir programlama dilinin veya sistemin, matematiksel olarak tanımlanabilen her işlemi yapabilme kapasitesine sahip olmasıdır. Ethereum’un EVM’si Turing Complete’tir.
Token Burn (Token Yakımı)	Dolaşımdaki token’ların kalıcı olarak imha edilmesidir. Arzı azaltarak token değerini artırma stratejisidir.
Tornado Cash	Ethereum üzerinde çalışan, işlemlerin izini karıştırarak gizlilik sağlayan bir mixer protokolüdür. Kara para aklama tartışmalarıyla sık gündeme gelmiştir.
Trustless	Sistem içinde işlem yapmak için tarafların birbirine güven duymak zorunda olmadığı yapıları ifade eder. Kriptoda temel ilkedir.

🔤 U HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
UBO (Ultimate Beneficial Owner)	Nihai fayda sahibi anlamına gelir. Kripto regülasyonlarında, özellikle AML/KYC süreçlerinde, gerçek kullanıcıyı tanımlamak için kullanılır.
Unconfirmed Transaction	Henüz blokzincire dahil edilmemiş, yani doğrulanmamış işlemdir. Mempool’da bekler ve yoğunluğa göre gecikme yaşayabilir.
Uniswap	Ethereum üzerinde çalışan ilk ve en popüler merkeziyetsiz borsa (DEX)’dır. Otomatik piyasa yapıcılık (AMM) modeliyle çalışır.
UTXO (Unspent Transaction Output)	Bitcoin ve benzeri UTXO tabanlı blokzincirlerde, henüz harcanmamış işlem çıktısıdır. Yeni işlemlerde giriş (input) olarak kullanılır.
Up Only	Yalnızca fiyatın yükseldiği anlamında kullanılan mizahi ve umut dolu kripto jargon terimidir. Genellikle boğa piyasalarında kullanılır.
Utility Token	Belirli bir platformda hizmet, indirim veya işlev erişimi sağlayan token türüdür. Finansal menfaat yerine kullanım değeri ön plandadır.
Uptime	Bir blokzincir ağının veya doğrulayıcının aktif ve çalışır durumda olduğu süre yüzdesidir. %100 uptime, kesintisiz hizmeti temsil eder.
Undercollateralization	Teminat oranının borçtan düşük olması durumudur. DeFi’de yüksek riskli kredi modelleri için kullanılır.
Universal Wallet	Birden fazla blokzincir ağı ve token türünü destekleyen kripto cüzdanıdır. Örnek: Trust Wallet, Atomic Wallet.
Unlock Schedule	Token’ların ne zaman serbest bırakılacağını gösteren zaman çizelgesidir. ICO, airdrop ve ekip token’larında bulunur.
USD Coin (USDC)	ABD dolarına bire bir sabitlenmiş, Circle ve Coinbase tarafından desteklenen regülasyon uyumlu bir stablecoin’dir. Ethereum, Solana ve diğer ağlarda çalışır.

🔤 V HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Validator (Doğrulayıcı)	Proof of Stake (PoS) sistemlerinde işlemleri doğrulayan ve blok oluşturan node’lardır. Stake edilen token’lar doğrulayıcı olma hakkı sağlar.
VASP (Virtual Asset Service Provider)	Sanal varlık hizmet sağlayıcısı anlamına gelir. Kripto borsaları, cüzdan servisleri gibi kullanıcı adına işlem yapan kurumları kapsar. FATF tanımıdır.
Vault (Kasa)	DeFi protokollerinde varlıkların saklandığı ve genellikle getiri sağlayacak stratejilere yönlendirildiği akıllı sözleşmelerdir. Yearn Finance bu yapıyı popülerleştirmiştir.
Vesting (Hakediş Süreci)	Belirli token’ların zamana bağlı olarak açılmasıdır. Proje ekipleri, yatırımcılar veya katkı sağlayıcılar için kullanılır.
Virtual Machine (Sanal Makine)	Akıllı sözleşmeleri çalıştıran, blokzincir üzerinde kod yürütme ortamıdır. Ethereum Virtual Machine (EVM), en bilinen örneğidir.
Volatility (Volatilite)	Fiyatlardaki dalgalanma oranıdır. Kripto paralar, yüksek volatiliteye sahip oldukları için hem yüksek kazanç hem de yüksek risk içerir.
Voting Power (Oy Gücü)	DAO’lar ve yönetişim protokollerinde, bir kullanıcının sahip olduğu token miktarına göre belirlenen karar verme gücüdür.
Vanity Address	Belirli harf veya kelimeleri içeren, özel olarak üretilmiş özelleştirilmiş cüzdan adresleridir. Güvenli üretim dikkat gerektirir.

🔤 W HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Wallet (Cüzdan)	Kripto varlıkları saklamak, göndermek ve almak için kullanılan dijital araçtır. Donanım (hardware), yazılım (software), mobil ve kağıt (paper) türleri vardır.
Watchlist	Yatırımcıların yakından takip etmek istedikleri kripto varlıkların bulunduğu izleme listesi. Coinmarketcap ve borsa uygulamalarında yaygındır.
WAGMI (We’re All Gonna Make It)	Kripto topluluğunun umut, birlik ve kararlılığını ifade eden popüler bir slogandır. Genellikle boğa piyasalarında kullanılır.
Web3	Blokzincir tabanlı, merkeziyetsiz, kullanıcı odaklı internet neslidir. Veri sahipliği, dijital kimlik ve token ekonomisi temelini oluşturur.
Wei	Ethereum’un en küçük birimidir. 1 ETH = 1.000.000.000.000.000.000 (10¹⁸) Wei. Gas ücretleri Gwei (1 milyar Wei) ile hesaplanır.
Whale (Balina)	Piyasada büyük miktarda kripto varlığa sahip olan kişi ya da kuruluş. Balinalar fiyatları etkileyecek büyüklükte işlem yapabilir.
Whitelist	Özel token satışlarına veya NFT mint’lerine katılmak için önceden kayıt olan kullanıcılardan oluşan liste. Erken erişim sağlar.
Wrapped Token (Sarmalanmış Token)	Bir blokzincirde başka bir zincirin token’ını temsil eden token’dır. Örnek: WBTC (Wrapped Bitcoin), Ethereum ağı üzerinde BTC temsili sunar.
Wash Trading	Sahte hacim yaratmak için aynı kişi tarafından yapılan al-sat işlemleridir. Yasadışıdır ve piyasa manipülasyonudur.
WalletConnect	Mobil cüzdanların tarayıcı tabanlı DApp’lerle güvenli bir şekilde bağlanmasını sağlayan açık kaynaklı protokoldür.
Withdrawal (Çekim)	Bir kripto cüzdan veya borsadan, başka bir adrese yapılan varlık transferidir. Genellikle ağ ücretine tabidir.

🔤 X HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
XRP	Ripple Labs tarafından geliştirilen, özellikle sınır ötesi ödemeler için kullanılan hızlı ve düşük maliyetli bir kripto para birimidir. Merkezi yapısı ve SEC ile olan davası nedeniyle sıkça tartışılır.
XLM (Stellar Lumens)	Stellar ağı üzerinde kullanılan kripto para birimidir. Bankalar ve ödeme hizmet sağlayıcıları arasında hızlı para transferi sağlamayı hedefler.
XMR (Monero)	Gizlilik odaklı kripto para birimidir. İşlem detaylarını gizlemek için ring signatures, stealth addresses ve zk teknolojileri kullanır.
X-Chain (Avalanche)	Avalanche’ın üç ana zincirinden biridir. Varlık oluşturma ve transfer için kullanılır. Hızlı ve düşük maliyetli işlemler sağlar.
Xpub (Extended Public Key)	Bitcoin ve benzeri kriptolarda, birden fazla adres oluşturmayı sağlayan, yalnızca görüntüleme amaçlı genişletilmiş genel anahtardır. Genellikle muhasebe ve denetim için kullanılır.

🔤 Y HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Yearn Finance (YFI)	DeFi dünyasında otomatik getiri optimizasyonu sağlayan protokoldür. Kullanıcıların en yüksek getirili havuzlara yönlendirilmesini sağlar. YFI, protokolün yönetişim token’ıdır.
Yield Farming	DeFi protokollerinde token ödülü karşılığında likidite sağlama sürecidir. Kullanıcılar getiri (yield) kazanmak için varlıklarını çeşitli havuzlara yatırır.
Yield Aggregator	Farklı DeFi platformlarındaki getirileri analiz ederek kullanıcı fonlarını otomatik olarak en verimli stratejiye yönlendiren platformdur. Örnek: Yearn Finance, Beefy.
Yield Token	Belirli bir protokolden sağlanan getiriyi temsil eden token’dır. Örnek: cDAI (Compound DAI), faiz kazancı içerir.
YTD (Year-to-Date)	Bir yatırımın yılbaşından bugüne kadar olan performansını gösteren ölçümdür. Kripto portföy analizinde sık kullanılır.

🔤 Z HARFİYLE BAŞLAYAN KRİPTO TERİMLERİ

Terim	Açıklama
Zcash (ZEC)	Gizlilik odaklı bir kripto para birimidir. zk-SNARKs teknolojisi sayesinde işlemlerin gönderici, alıcı ve tutar bilgileri tamamen gizlenebilir.
Zero-Knowledge Proof (ZKP)	Bir tarafın, başka bir tarafa elinde belirli bir bilginin olduğunu kanıtladığı, ancak bu bilginin kendisini ifşa etmediği kriptografik yöntemdir.
zk-SNARKs (Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge)	ZKP’nin özel bir türüdür. Kısa, doğrulanabilir ve gizlilik sağlayan işlemler için kullanılır. Zcash ve birçok Layer 2 çözümünde yer alır.
zk-Rollup	Zincir dışı işlemleri toplayarak tek bir “proof” ile ana zincire gönderen, gizlilik ve ölçeklenebilirlik sunan Layer 2 çözümüdür. Ethereum ölçeklendirme projelerinde kullanılır.
Zilliqa (ZIL)	Sharding teknolojisini gerçek anlamda uygulayan ilk halka açık blokzincir projelerinden biridir. Yüksek TPS sunmayı hedefler.
ZkEVM (Zero-Knowledge Ethereum Virtual Machine)	Ethereum uyumlu akıllı sözleşmelerin zk-proof’larla birlikte çalışmasına olanak tanıyan yeni nesil sanal makinedir. Polygon ve Scroll gibi projeler tarafından geliştirilmektedir.